Antalya Hükümet Konağı
ANTALYA HÜKÛMET KONAĞI’NIN TARİHÇESİ
Her gün önünden gelip geçtiğimiz Antalya Valiliği’nin yeni binası, her noktasında köklü geçmişiyle tarihin izlerini taşır. Resmî kurum binalarını tarihî binalara taşımak, dünyada pek çok örneğini gördüğümüz bir uygulamadır. Antalya Hükûmet Konağı da bu örnekler arasında sayılabilecek binalardan birisi olarak görülmelidir. Hükûmet Konağı olmadan önce, Gazi Mustafa Kemal İlköğretim Okulu olarak kullanılan bina, köklü geçmişinin izlerini hâlâ taşımaktadır.
Kent tarihçisi Hüseyin Çimrin yapının tarihî geçmişini şöyle aktarıyor:
“Dünya Savaşı’nın sürdüğü 1915–1916 yıllarında Antalya Mutasarrıfı Sabur Sami Paşa tarafından yaptırılan okul binası, Antalya’da halk arasında “Gazi Mimar Kemal Okulu” olarak bilinir. Okul, Elmalı Mahallesi sınırları içinde, Şehit Binbaşı Cengiz Toytunç Caddesi üzerindedir. Okulun arsasını Kadıpaşalar lâkabı ile bilinen İbradılı bir aile bağışlamıştır. Sabur Sami Paşa, okulun inşaat işlerinde zamanın amele taburundan (inşaat askerlerinden) faydalanmıştır. Yapımı bittiğinde, ‘İttihat ve Terakki Mektebi’ adını alan okulun doğu cephesindeki duvara konulan kitabede, eski Türkçe ile ‘İttihat ve Terakki Mektebi 1331’ yazılıdır.
1919’da I. Dünya Savaşı’nın bitiminde okulun batı kısmı İtalyanlar tarafından önce kışla ve cephanelik olarak kullanılmıştır. Bir süre sonra da tamamı işgal edilerek okul, İtalyanlarca askerî birlik kışlası olarak kullanılmıştır. Bu işgal üzerine öğrenciler ve okul idaresi şimdiki Askerlik Şubesi karşısındaki “Debboy” (Kışla) adı verilen bir binaya taşınmıştır. İki yıl sonra İtalyanlar 5 Temmuz 1921’de Antalya’dan çekilince okul eski binasına taşınarak ‘İttihat ve Terakki Numune Mektebi’ adı altında öğretimine devam etmiştir.
Cumhuriyet’in ilânından sonra yalnız 4 ve 5. sınıfları bulunan ve sadece erkek öğrencileri kabul ettiği için “Gazi Erkek Mektebi” olan okulun adı, 1925 yılından itibaren kız öğrenciler de alınmaya başlayınca “Gazi Mustafa Kemal” olarak değiştirilmiştir. Okulun 1923–1925 yılları arasında 4. ve 5. sınıflara yönelik eğitim yaparken “Devre-i ilâve” ismini aldığı ve o yıllarda altı yıllık eğitim uyguladığı o günleri yaşayan Antalyalılar tarafından söylenir. Hükûmet Konağı olarak restore edilinceye kadar iki kez onarım gören okula, 1974 yılında üç derslik daha eklenmiştir. 3 Şubat 1988 tarihinde çıkan bir yangında çatısının bir bölümü yanınca bina, eski görünümü bozulmadan yeniden onarılmıştır. Okul, Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarîsi’ni içeren bir yapı olması nedeniyle 1997 yılında Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararıyla koruma altına alınmıştır.
1980’li yıllara kadar oldukça geniş bir okul bahçesine sahip olan Gazi Mustafa Kemal İlköğretim Okulu da, son yıllarda Antalya’da yaşanan hızlı kentleşmenin kurbanı olmuş; ön bahçesinin büyük bir bölümü Şehit Binbaşı Cengiz Toytunç Caddesi’ne terk edilmesi nedeni ile yoğun trafik ve dar bir alan içinde sıkışıp kalmıştı.”
Antalya Valisi Sayın Alâaddin Yüksel, bu bina ile ilgili restorasyonu gündeme almıştır. Cumhuriyet Meydanı’nın kuzeyindeki Eski Hükûmet Konağı’nın (bugüne kalmış olsa kuşkusuz eski eser olarak tescil edilirdi) yerine yapılmış mevcut Vilâyet Binası’nın yıkılması, bu alanın Cumhuriyet Meydanı ile bütünleştirilmesi, Antalya Valilik Binası’nın da biraz daha kuzeydeki Gazi Mustafa Kemal İlköğretim Okulu’na taşınmasının gündeme getirilmesinin ardından yapının Valilik Binası olarak kullanılıp kullanılamayacağı, valiliğin ilgili birimlerine yetip yetmeyeceği konusunda Mimarlar Odası Antalya Şubesi’nden görüş istenmiştir. Mimarlar Odası Antalya Şubesi Başkanı Sayın Osman Aydın’ın önerisi ile binanın rölövesi hazırlatılmıştır.
Yapım Tekniği – Uygulama
Yapı iki normal, bir bodrum katı olan üç katlı, moloz taşlarla, yığma teknikle yapılmıştır. Yapının güney cephesindeki giriş ana giriş kapısı ve bodrum pencereleri basık, zemin kat pencereleri sivri, üst kat pencereleri ise düz kemerli, taş sövelidir. Kat döşemeleri ahşap kirişleme üzeri (tavan ve döşemeleri) ahşap kaplamadır. Çatı örtüsü Marsilya tipi kiremit örtülü (kiremit altlarında Marsilya damgası bulunmaktadır), geniş saçakları düz pasa işlemelidir.
Uygulamada bodrum katın daha da fonksiyonel olması amacıyla 2.00 m. olan kat yüksekliğinin net kullanımının 3,00 m.ye çıkarılması gerektiğinden zemin ortalama 2.00 m. kazılmıştır. Temel kodu altına inilmiş, duvarın yanına temel ve perdeler ilâve edilerek deprem yönetmeliklerine uygun bina güçlendirmesi yapılmış, yapının niteliğini yitirmiş döşeme kirişleri kaldırılmış, yerine çelik ve ahşap kirişleme ile döşemeler yeniden düzenlenmiştir.
Bina iç düzenlemeleri Osmanlı ve Selçuklu geleneksel mimarî tarzına göre tasarlanmıştır. Bina genel bütünlüğü içinde, Antalya’dan geçen birçok medeniyetin izlerini taşır. Antalya Valisi Alâaddin Yüksel yeni Hükûmet Konağı’nın Antalya’nın tarihî ve kültürel zenginliğinden beslenen ve tarihî geçmişini yansıtan bir bina olmasını arzu etmiştir. Hükûmet Konağı’nın temsil niteliği olduğu ve yurtdışından çok sayıda konuğa ev sahipliği yaptığı için bina kaliteli, görsel açıdan zengin ve ihtişamlı bir mekân hâline getirilmiş, geleneksel Türk detayları, basitlikten uzak, geçmişinden gelen değerleri hissettirecek biçimde ince ince işlenmiştir. Yapının dört bir köşesine sabit mobilyalar binanın yapıldığı dönemin detaylarına uygun olarak tasarlanmıştır.
Selçuklu ve Osmanlı tarzı birleştirilerek çizilen kapı desenleri ustalıkla uygulanmıştır. Duvarda ahşap desenli, ipek duvar kâğıdı kullanılmıştır. Tavanda Selçuklu motifleri ve altın varaklı hat çizimleri bulunmaktadır. Meşe kaplama beyaz patineli tavan uygulamasında, desenlerin göbek oluşturan kısımları, altın varak ve venge kaplama ile süslenmiştir. Karton piyerlerde yine göz alıcı, Osmanlı tarzı kalem işi yer almaktadır. Taban tahtasında Selçuklu ve Osmanlı karışımı bir motif bulunmaktadır. Çiçek desenli, seramik kapı kolları ve meşe kaplama sabit mobilyalar, binanın zarafetini daha da ön plâna çıkarmıştır. Üst kat koridordaki söveli ve pencereli nişlere dokunulmamış, içerisine yerleştirilmiş el yapımı Kütahya çinisi vazolarla süslenmiştir. Zeminde ve tavanda orijinal ahşap kullanılmış olup, döşeme kısmen değiştirilmiştir.
Yapım tekniği ve tüm uygulamalar, yapının tarihî kimliğini bozmadan yapılmıştır.
